سنه‌دژ
پس از انهدام قلعه حسن‌آباد، در سال ۱۰۴۶ هجري قمري در زمان حكومت شاه صفي، سليمان‌خان اردلان پسر تيمورخان اردلان از بستگان مورد اعتماد شاه صفي به كردستان آمد، مركز ايالت كردستان را از حسن‌آباد به سنندج انتقال داد و شهر سنندج را در محل روستاي سينه پي نهاد و دژ حكومتي را بر بالاي تپه‌اي به بلنداي ۲۰ متر در كنار روستاي سينه (كه امروزه به باشگاه افسران معروف است) را ساخت و در بيرون و پيرامون دژ؛ خانه، گرمابه و بازار و مسجدي ساخت و يك رشته كاريز نيز در دشت «سرنوي» پي نهاد و آب آن را به شهر و ميان قلعه آورد. دژي را كه «سليمان خان» بنا نهاد «سنه دژ» ناميد كه بر اثر گذشت زمان و تلفظ‌هاي گوناگون به «سنه دج» و سپس «سنندج» دگرگون شد. بناي اصلي آن از زمان خسروخان اول تا امان‌الله خان اول طول كشيد. حسنعلي خان اردلان، والي سنندج در سال ۱۱۱۶ هجري قمري درميان قلعهٔ حكومتي چند تالار و عمارت بنيان مي‌كند و سپس مسجد و مدرسه‌اي بزرگ در شهر سنندج بر پا مي‌كند كه دو منار بلند داشته‌است. اين دو منار يك صد سال پا بر جا بود كه در زمان «امان‌الله خان اردلان» والي كردستان كه مردي سخت مذهبي و تندرو بود از جاي درآمد و به جاي آن مسجد و دو منار و باغي به نام فردوس ساخت.
«امان‌الله خان» قلعهٔ حكومتي را گسترش مي‌دهد و تالاري بزرگ در آن مي‌سازد و كف آنرا به گونهٔ اي نيمه شفاف مفروش مي‌كند. سپس تالار ديگري مي‌سازد و تصوير پادشاهان بزرگ جهان همچون ناپلئون، امپراتور فرانسه و الكساندر تزار روسيه و چند تصوير از جنگهاي بزرگ و نامدار را بر ديوار نقاشي مي‌كند. در دورهٔ رضاخان يادمان‌هاي با ارزش دژ به دست «علي محمد بني آدمي» ملقب به شريف الدوله از بين رفت. حوض مرمريني كه از سنگ يشم در دورهٔ «امان‌الله خان اردلان» ساخته شده و در دژ به كار رفته بود به تهران فرستاده شد و در كاخهاي رضا خان به كار رفت. اين دژ از نوع دژهاي كاخهاي حكومتي بود همچنين به دليل اينكه در كوهستان ساخته شده بود به دژهاي كوهستاني شبيه بود. اين بنا كه به دورهٔ صفوي بازمي‌گردد داراي ويژگيهاي شيوهٔ اصفهاني مي‌باشد. براي حفاظت از قلعهٔ حكومتي و منازل خوانين و حكام، ديواري بر گرد قلعه كشيده شد و ۴ دروازه به نام‌هاي قلعه چوارلان (رو به غرب)، سرتپوله (رو به شمال)، عبدالعظيم (رو به قبله) آقا رحيم (رو به شرق) ساخته شد. اين ديوار به همراه ۴ دروازه محلهٔ ميان‌قلعه را تشكيل مي‌داد.
برچسب: ،